
System Linux to potężne narzędzie, które oferuje użytkownikom ogromną elastyczność i kontrolę nad ich środowiskiem pracy. Jednak aby w pełni wykorzystać jego potencjał, warto poznać kluczowe polecenia, które są niezbędne zarówno dla początkujących, jak i zaawansowanych użytkowników. W tym artykule przedstawimy i omówimy najważniejsze polecenia w systemie Linux, które każdy użytkownik powinien znać.
1. Podstawowe polecenia nawigacyjne
pwd
– Wyświetla bieżącą ścieżkę katalogu, w którym się znajdujesz:ls
– Listuje zawartość katalogu. Można użyć opcji-l
dla szczegółowego widoku lub-a
aby pokazać ukryte pliki:cd
– Zmienia katalog. Na przykładcd /home/user
przeniesie Cię do katalogu/home/user
:mkdir
– Tworzy nowy katalog:rmdir
– Usuwa pusty katalog:
1 |
pwd |
1 |
ls -a |
1 |
cd ~ |
1 |
mkdir projekty |
1 |
rmdir stare_pliki |
2. Zarządzanie plikami
cp
– Kopiuje pliki lub katalogi:mv
– Przenosi lub zmienia nazwę plików/katalogów:rm
– Usuwa pliki lub katalogi. Użyj opcji-r
aby usunąć katalog z zawartością:touch
– Tworzy pusty plik lub aktualizuje czas modyfikacji istniejącego pliku:
1 |
cp dokument.txt nowy_katalog/ |
1 |
mv plik.txt /home/user/nowy_katalog/ |
1 |
rm -r stare_dane |
1 |
touch raport.txt |
3. Zarządzanie procesami
ps
– Wyświetla aktualnie uruchomione procesy. Użyj opcji-aux
aby zobaczyć wszystkie procesy:top
– Wyświetla dynamiczną listę procesów w czasie rzeczywistym:kill
– Zatrzymuje proces o podanym ID:bg
ifg
– Zarządzanie procesami w tle i na pierwszym planie:
1 |
ps -aux |
1 |
top |
1 |
kill 1234 |
1 |
fg |
4. Zarządzanie użytkownikami i uprawnieniami
sudo
– Pozwala na wykonanie polecenia z uprawnieniami administratora:chmod
– Zmienia uprawnienia do plików/katalogów:chown
– Zmienia właściciela pliku/katalogu:useradd
iuserdel
– Dodaje i usuwa użytkowników:
1 |
sudo apt update |
1 |
chmod 755 skrypt.sh |
1 |
chown admin:admin plik.txt |
1 |
useradd janek |
5. Sieć i komunikacja
ping
– Sprawdza połączenie z innym hostem:ifconfig
– Wyświetla informacje o interfejsach sieciowych:ssh
– Łączy się zdalnie z innym komputerem:scp
– Kopiuje pliki przez SSH:
1 |
ping 192.168.1.1 |
1 |
ifconfig |
1 |
ssh user@192.168.1.2 |
1 |
scp plik.txt user@host:/home/user/ |
6. Przykłady użycia poleceń
Poniżej znajduje się przykład użycia kilku omówionych poleceń:
chmod
– Zmienia uprawnienia do plików/katalogów:chown
– Zmienia właściciela pliku/katalogu:useradd
iuserdel
– Dodaje i usuwa użytkowników:
1 |
chmod 755 skrypt.sh |
1 |
chown admin:developers logi.txt |
1 |
useradd janek |
7. Zarządzanie dyskami i systemem plików
df
– Wyświetla informacje o dostępnej przestrzeni na dyskach:du
– Pokazuje rozmiar plików i katalogów:mount
– Montuje system plików:umount
– Odmontowuje system plików:
1 |
df -h |
1 |
du -sh documents |
1 |
mount /dev/sdb1 /mnt/external |
1 |
umount /mnt/external |
8. Wyszukiwanie plików
find
– Wyszukuje pliki w systemie:1find /home/user -name "*.txt"locate
– Szybkie wyszukiwanie plików w systemie:1locate plik.txtgrep
– Wyszukuje wzorce w plikach:1grep "error" /var/log/syslogwhich
– Znajduje pełną ścieżkę do wykonywalnego pliku:1which python
9. Komunikacja z systemem
echo
– Wyświetla tekst na ekranie:1echo "Hello, World!"cat
– Wyświetla zawartość pliku:1cat plik.txtmore
– Wyświetla zawartość pliku strona po stronie:1more plik.txtless
– Zawiera funkcje podobne do more, ale oferuje więcej opcji nawigacji:1less plik.txtman
– Wyświetla podręcznik użytkownika dla polecenia:1man ls
10. Praca z archiwami
tar
– Tworzy archiwum lub rozpakowuje je:1tar -czvf projekty.tar.gz projekty/zip
– Tworzy archiwum ZIP:1zip archiwum.zip plik1.txt plik2.txtunzip
– Rozpakowuje pliki ZIP:1unzip archiwum.ziptar -xvzf
– Rozpakowuje archiwum TAR.GZ:1tar -xvzf archiwum.tar.gzgzip
– Kompresuje pliki w formacie .gz:1gzip plik.txtgunzip
– Rozpakowuje pliki .gz:1gunzip plik.txt.gz
11. Monitorowanie systemu
uptime
– Wyświetla czas działania systemu oraz obciążenie:1uptimedmesg
– Wyświetla komunikaty systemowe związane z rozruchem i sprzętem:1dmesg | grep erroriostat
– Pokazuje statystyki wejścia/wyjścia systemu:1iostatfree
– Pokazuje informacje o pamięci RAM:1free -hnetstat
– Wyświetla informacje o połączeniach sieciowych:1netstat -tulnss
– Nowoczesna wersja netstat, służy do monitorowania połączeń sieciowych:1ss -tuln
12. Praca z logami systemowymi
journalctl
– Przegląda logi systemowe:1journalctl -u apache2tail
– Wyświetla ostatnie linie pliku:1tail -f /var/log/sysloglogrotate
– Automatycznie zarządza logami:1logrotate /etc/logrotate.conf
13. Zaawansowane operacje na plikach
ln
– Tworzy dowiązanie do pliku:1ln -s /path/to/plik.txt /path/to/dowiazanie.txtxargs
– Przesyła argumenty z wejścia do innych poleceń:1find . -name "*.txt" | xargs catchmod
– Zmienia uprawnienia do plików/katalogów:1chmod 755 plik.txtchattr
– Zmienia atrybuty plików:1chattr +i plik.txt
System Linux oferuje szeroki zestaw poleceń, które pozwalają na pełną kontrolę nad komputerem. Kluczowe polecenia, jak ls
, cd
, cp
, czy rm
, są używane na co dzień do nawigacji po systemie plików, zarządzania plikami oraz katalogami. Aby skutecznie opanować te komendy, najlepiej zacząć od tych, które są najbardziej przydatne w codziennej pracy. Przykładowo, polecenia do nawigacji po katalogach i zarządzania plikami są fundamentalne i wymagają praktyki, aby stały się intuicyjne. Inne polecenia, takie jak ps
do monitorowania procesów, ping
do testowania połączeń sieciowych, czy chmod
do zmiany uprawnień, również warto poznać, aby móc w pełni wykorzystać moc systemu Linux.
Aby uczyć się skutecznie, warto zacząć od eksperymentowania z poleceniami w praktyce. Tworzenie plików, katalogów, kopiowanie i usuwanie danych pozwala na zapoznanie się z ich działaniem. Z czasem warto zacząć łączyć różne polecenia, by rozwiązywać bardziej zaawansowane problemy, jak monitorowanie procesów, zarządzanie użytkownikami czy praca z logami systemowymi. Można także korzystać z dokumentacji, np. man
lub stron internetowych, aby zgłębiać szczegóły każdego polecenia i jego opcji.
Pamiętaj, że regularne korzystanie z terminala pozwala na naukę nawyków, które sprawią, że obsługa systemu Linux stanie się bardziej naturalna. Częste korzystanie z poleceń, rozwiązywanie problemów oraz eksperymentowanie z nowymi komendami to najlepszy sposób na opanowanie systemu i wykorzystywanie go w pełni.
Linux to naprawdę potężne narzędzie, które daje ogromną kontrolę nad systemem… ale pamiętaj, nie eksperymentuj na produkcji! W końcu, eksperymentowanie na serwerze produkcyjnym to trochę jak gra w rosyjską ruletkę — tylko że z większymi konsekwencjami. Jeśli chcesz poczuć się jak prawdziwy Linuxowy magik, zawsze testuj swoje komendy na środowisku deweloperskim. Tylko wtedy będziesz w stanie uczyć się na błędach, zamiast szukać przyczyny zniknięcia kilku gigabajtów danych. A jeśli nie wiesz, co robisz, po prostu wezwij swoją niezawodną broń: man
!